Dziś odrobina sztuki i filozofii. Pyszne połączenie, prawda?

W niewielkiej książeczce The Way It Walks Franciszka Themerson „zilustrowała” 25 wybranych cytatów filozoficznych. Do tego grona trafił także Ludwig Wittgenstein z frazą z Dociekań filozoficznych. Ale o tym za chwilę. Teraz zróbmy niewielką dygresję i poświęćmy kilka chwil wydawnictwu, które wydało rysunki Themerson.

nierządnica-intelektualistka

Nazywa się ono Gaberbocchus Press i zostało założone w 1948 roku w Londynie przez Franciszkę i Stefana Themersonów. Wydawnictwo to z pewnością nie należało do mainstreamu. Podejście właściciela tej ekstrawaganckiej oficyny Stefana Themersona świetnie ilustrują jego słowa z listu do sekretarza Komitetu ds. Pisarzy na Obczyźnie z 1951 roku: ?Gdyby natomiast wiedział pan o manuskrypcie, tak śmiałym w swej artystycznej ekspresji, że żadne z szanowanych wydawnictw nie chce go przełknąć, Gaberbocchus Press z przyjemnością się nim zainteresuje, nie zważając, czy został napisany przez koczownika czy osadnika, mężczyznę czy kobietę, żołnierza, żeglarza, balwierza czy piekarza.?

I faktycznie – Gaberbocchus Press wydawało rzeczy ciekawe, oryginalne, świeże i awangardowe. To właśnie w nim ukazały się po raz pierwszy na rynku brytyjskim takie książki jak Ubu król (Ubu Roi)  Alfreda Jarry?ego, Elementarz dobrego obywatela (The good citizen?s alphabet) Bertranda Russella czy Ćwiczenia stylistyczne (Exercise in Style) Raymonda Queneau. A do tego – ukazywały się tam książki samych Themersonów.

Folder reklamowy wydawnictwa, do którego tekst pisał Stefan, tak zachęcał do lektury: „Każda książka Gaberbocchusa to mała nierządnica-intelektualistka, umiejąca zrobić ci dobrze w chwilach kryzysu umysłowego. Książki Gaberbocchusa nie można pożyczyć, można ją tylko posiąść”.

pan w meloniku

Wracając zatem do niewielkiej książeczki Franciszki Themerson – The way it walks, a book of cartoons accompanied by UNNECESSARY SUPPLEMENT in which a number of quotations has been especially compiled for those who like captions with their pictures – uff… to cały tytuł…, ukazała się ona w Gaberbocchus Black Series z numerem trzecim, w 1954 roku w Londynie. Trudno określić, czy rysunki artystki to ilustracje wybranych cytatów. Być może były one (cytaty) tylko inspiracją, źródłem natchnienia, swoistym spiritus movens, a może autorka płata nam psikusa i przedstawia nam swoje czytelnicze zainteresowania.

Bohaterami rysunków są panowie w melonikach i frakach, którzy walczą z tajemniczymi machinami, rozwiązują zagadki. Lekka kreska rysunku w połączeniu ze świeżością dowcipu staje się rozpoznawalnym znakiem Franciszki. Ostatni rysunek (nr 25) jest ilustracją do fragmentu z Dociekań filozoficznych Ludwiga Wittgensteina (jeśli zlokalizuję ten cytat w polskim wydaniu to dam namiary – poszukiwania trwają):

The existence of experimental methods makes us think we have the means of solving the problems which trouble us; though problem and methods pass one another by.

W ubiegłym tygodniu minęły 125 rocznica urodzin filozofa Ludwiga Wittgensteina (urodził się 26 kwietnia 1889 roku w Wiedniu) oraz 63 rocznica jego śmierci (zmarł 29 kwietnia 1951 roku w Cambridge) – dzisiejszą notkę miał być tylko rysunek Franciszki do słów z Dociekań. Nie udało się, wpis się rozrósł. A jak Wam się podoba graficzny komentarz do Wittgensteina?

Franciszka Themerson, The Way It Walks, Gaberbocchus Press, London 1954.