Buszując jakiś czas temu w sieci natknęłam się na interesujący komunikat. Mianowicie redakcja naukowego pisma Nowe Media wystosowała oświadczenie, w którym krytycznie odnosi się do istnienia pisma… Nowe Media.

Ustalmy fakty

Pismo Nowe Media jest wspólnie wydawane przez Katedrę Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UMK oraz Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UWr. Pierwszy numer ujrzał światło dzienne w 2010 roku. Na chwilę obecną można zapoznać się z trzema numerami czasopisma (2010, 2011, 2013), które dostępne są na Akademickiej Platformie Czasopism. Pismo skierowane jest do środowiska naukowego i akademickiego (wykładowcy, badacze, studenci). Ambicją pisma jest prezentowanie najnowszych badań oraz „refleksja teoretyczna nad wykorzystywaniem nowych mediów w życiu codziennym, kulturze, polityce, sztuce, etc. oraz integracja środowiska naukowego i środowiska osób w praktyce zajmujących się problematyką szeroko pojmowanych nowych mediów”.

Z kolei Nowe Media, to kwartalnik pod redakcją Eryka Mistewicza, wydawany przez Wydawnictwo Pedagogiczne Operon. Pismo ukazało się po raz pierwszy w 2012 roku. Do tej pory ukazało się sześć numerów (1/2012, 2/2012, 3/2013, 4/2013, 5/2013 i 6/2013) – dostępne są bezpośrednio u wydawcy (wersja papierowa) lub w księgarni Ebookpoint (wersja elektroniczna). Z założenia pismo poświęcone jest „skutecznej komunikacji i edukacji, zmianom na rynku mediów, nowym technikom marketingu i Public Relations, procesom selekcji i przyswajania informacji, psychologii poznawczej i wspomagania edukacji w świecie rozproszonej uwagi i natłoku wiadomości”.

Sporna nazwa?

Tytuł czasopisma jest faktycznie ten sam. Nie da się ukryć :) Pytanie, czy to faktycznie problem. Z pewnością dla toruńsko-wrocławskiego periodyku tak, skoro wystosowali oświadczenie, w którym całą sprawę określają mianem „hucpy”. Zarzucają swemu „konkurentowi”(?) ignorancję – łatwo przecież można było sprawdzić czy nie ukazuje się już czasopismo pod takim tytułem. Oburza ich także brak reakcji ze strony wydawnictwa Operon, które nie odniosło się w żaden sposób do żądania zaprzestania wydawania kwartalnika. Poniżej screen z całością oświadczenia:

Warto przypomnieć, że nazwy wielu czasopism częstokroć się powtarzały i powielały. Zwłaszcza w przypadku tytułów bardzo ogólnych, np. „Kultura”. Innym przykładem może być „Pamiętnik Literacki” – 1. kwartalnik naukowy, który jest najstarszym polskim czasopismem polonistycznym. Powstał w 1902 roku we Lwowie. Obecnie jest wydawany przez IBL PAN 2. pismo wydawane przez ZPPnO (Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie), powołany do życia w 1976 roku (od 1980 wydawany jako rocznik).

Jak widzą to sami zainteresowani

Niżej znajdziecie odpowiedzi udzielone mi przez redaktorów obu czasopism. Publikuję je w całości, jeżeli pojawiają się moje uwagi – podaję je w kwadratowych nawiasach z odpowiednim zaznaczeniem.

Eryk Mistewicz, redaktor „Nowych Mediów”, odniósł się do sprawy ze spokojem: Tytuł „Nowe Media” został zgłoszony do sądu i został wpisany do rejestru dzienników i czasopism pod numerem 1729. Nie było więc wówczas innych stale ukazujących się periodyków, co uniemożliwiałoby rejestrację i na co zwróciłby uwagę sąd. Ponieważ nie było takich przesłanek tytuł został przez sąd zarejestrowany. Faktu że kilkadziesiąt podmiotów, firm marketingowych, agencji reklamowych, instytucji, organizacji i in. posługuje się nazwą nowe media – nie komentuję ciesząc się z sukcesu kwartalnika, czego dowodem rosnąca prenumerata, sprzedaż w Empikach i szacunek Czytelników, jak i rosnąca liczba najlepszych w Polsce Autorów.

Marek Jeziński, redaktor „Nowych Mediów” (toruńsko-wrocławskie), w imieniu redakcji odpowiedział na moje następujące pytania:

1. Czy pismo „Nowe Media” zostało zgłoszone do Rejestru Dzienników i Czasopism? Jeżeli tak to pod jakim numerem zostało do niego wpisane?

Pismo nie zostało zgłoszone do Rejestru.

2. Kto jest autorem oświadczenia na Państwa stronie internetowej nowemedia.umk.pl?

Oświadczenie „Ignorancja i hucpa” (bo chyba o to oświadczenie chodzi w pytaniu) napisane zostało piórem dotychczasowego zastępcy redaktora naczelnego [jest nim Marek Graszewicz – zaginamrogi.pl], jednak wyraża ono stanowisko całej redakcji pisma.

3. Czy problemem dla Państwa jest fakt wychodzenia innego pisma pod nazwą „Nowe Media”? Sam termin jest powszechny i popularny, a tym samym chętnie wykorzystywany, chociażby przez agencje reklamowe. Skoro pisma mają różne grupy odbiorców, a także inny charakter (Państwa periodyk ma charakter naukowy, z kolei „NM” (pod red. EM) – bardziej popularnonaukowy), inne kanały dystrybucji – to w czym dokładnie tkwi problem?

Pismo naukowe „Nowe media” redagowane przez nas ukazało się na rynku wydawniczym jako pierwsze, stąd poczuwamy się do tego właśnie tytułu jako redaktorzy, osoby publikujące w piśmie oraz badacze z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Uniwersytetu Wrocławskiego. Zaznaczę tu, że od tego roku – 2014 – pismo będzie wydawane jedynie przez Katedrę Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Uważamy, że argument, że używamy nazw ogólnych, jest nietrafiony. Czy poza „Polityką” istnieje współcześnie inne pismo pod tym tytułem? (Było, owszem, ale przed wojną). Analogiczna uwaga dotyczy tytułu „Przegląd”. Przypomnijmy w tym kontekście, że „Agora” musiała zmienić się w „Angorę”, bo istniał wydawca konkurencyjnego periodyku o identycznej nazwie. Osobnym przypadkiem jest oczywiście tytuł dwóch pism „Kultura”; tu w grę wchodziły kwestie politycznie i działania propagandy komunistycznej. Ogólność i powszechność nazw użytych w tytule nie może być poważnym argumentem w dyskusji o braku etyki w działaniach publicznych, co miało miejsce w przypadku konkurencyjnego periodyku. W istocie, tak jak Pani sugeruje, inny jest charakter tych pism i inna ich publiczność. Problem tkwi we wskazanym wyżej haniebnym braku etyki oraz zwykłej przyzwoitości w kwestii praktyki dziennikarskiej i wydawniczej.

4. Jak brzmi dokładny tytuł Państwa pisma: „Nowe Media” czy „Nowe Media. Studia i Rozprawy” (przeglądając teksty w Państwa piśmie to właśnie ta druga wersja widnieje w żywej paginie)?

Nazwa pisma to „Nowe Media”, dzieli się ono na kilka działów, ich opis widnieje na stronie, a „Studia i Rozprawy” to jeden z działów [faktycznie – działów jest kilka w piśmie; wspomniane „Studia i Rozprawy”, a także „Rozmowy”, „Raporty z badań”, „Recenzje”, „Komunikaty” – zaginamrogi.pl]. Strona główna pisma nie zawiera rozszerzeń, proszę sprawdzić: http://www.nowemedia.umk.pl/

Dura lex, sed lex*

Kwestie prawne dotyczące czasopism rozstrzyga Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe. W lipcu ubiegłego roku została znowelizowana. Na stronach Sejmu RP możecie zapoznać się z obecnym kształtem tej ustawy. To, co akurat nas interesuje to art. 20 z Rozdziału 4 – Organizacja działalności prasowej. Głosi on co następuje (przedstawiam tylko dwa pierwsze ustępy z tego artykułu):

Art. 20.

1. Wydawanie dziennika lub czasopisma wymaga rejestracji w sądzie wojewódzkim właściwym miejscowo dla siedziby wydawcy, zwanym dalej „organem rejestracyjnym”. Do postępowania w tych sprawach stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym, ze zmianami wynikającymi z niniejszej ustawy.

2. Wniosek o rejestrację, o której mowa w ust. 1., powinien zawierać:

1) tytuł dziennika lub czasopisma oraz siedzibę i dokładny adres redakcji,

2) dane osobowe redaktora naczelnego,

3) określenie wydawcy, jego siedzibę i dokładny adres,

4) częstotliwość ukazywania się dziennika lub czasopisma.

Pierwszy ustęp cytowanego artykułu jest chyba zrozumiały bez tłumaczenia. Niezależnie od tego jaki tytuł zamierzamy wydawać (rocznik, kwartalnik, dziennik), mamy obowiązek go zarejestrować w sądzie. Rejestracja ta służy możliwości wydawania czasopisma oraz (uwaga!) ochronie tytułu (i tu dygresja: nie jestem specjalistką, ale stawiam dolary przeciwko orzechom, że z rejestracją pisma „Nowe Media”, którego redaktorem jest prof. Marek Jeziński, będzie kłopot). Więcej informacji na temat zakładania czasopisma (przede wszystkim naukowego) znaleźć można w poradniku autora bloga Warsztat badacza, Emanuela Kulczyckiego – Otwarte Czasopisma.

* Pamiętaj, z wykształcenia jestem polonistką i filozofką, pracuję w bibliotece, nie jestem z zawodu prawnikiem. W zasadzie to jak ognia unikam kontaktów z władzą i prawem – i nie oznacza to, że je omijam :)

Podsumowanie

Cóż, sprawa przywoływanych czasopism nie jest prosta. Z jednej strony faktycznie – kwestią dobrych obyczajów jest niepowielanie tytułu pisma, które się ukazuje; z drugiej strony jest kwestia uregulowań prawnych. Można sobie zadać pytanie czy redaktor/wydawca ma obowiązek robić research na temat tego czy ktoś już nie wydaje pisma o takiej samej nazwie, skoro podczas rejestracji sąd to sprawdza (opierając się na wspominanym Rejestrze Dzienników i Czasopism)? Z jednej strony rację ma redakcja toruńskiego periodyku, kiedy pisze w swoim oświadczeniu (pomińmy ton tej informacji, bo to kwestia na osobny zupełnie wpis) o „konkurencji”, że nie przyszło im bowiem do głowy użycie prostego narzędzia, niechby i nowomedialnego, jakim jest prosta wyszukiwarka, skąd dowiedzieliby się, że od 2010 roku Uniwersytety Wrocławski i Mikołaja Kopernika czasopismo naukowe pod takim tytułem wydają. Z drugiej zaś strony – jest to co najmniej zabawne, że naukowcy uczący dziennikarstwa nie potrafią założyć w sposób prawidłowy pisma.
A Wy co sądzicie o całej sprawie? Kto według Was ma rację? Czy faktycznie jest problemem, że na rynku istnieją dwa pisma o tej samej nazwie (różniące się formułą wydawniczą, grupą odbiorców, a także charakterem publikowanych treści)? Jestem ciekawa Twojej opinii.

Przy okazji gratuluję dotrwania do tego miejsca – musisz wiedzieć, że póki co, to najdłuższy wpis na blogu :) Jeśli wydał Ci się interesujący, to proszę podziel się nim ze swoimi znajomymi. Dziękuję!