Spieszyłam się na zajęcia, kiedy w witrynie księgarni na Szerokiej zobaczyłam książkę o Astrid Lindgren. Fotografia na okładce przykuła moją uwagę – Astrid jest pełna spokoju, pogodna, ale trochę też melancholijna. Kilka dni wcześniej czytałam o niej artykuł w „Wyborczej”. Kupiłam książkę.

Astrid Lindgren jest bez wątpienia najsłynniejszą pisarką dla dzieci. Duża część mojego dzieciństwa to lektura jej książek. Ciekawe było zderzenie faktów z moim wyobrażeniem ulubionej autorki. Warto sięgać do biografii i poznawać ludzi, którzy napisali książki, dzięki którym się wzruszaliśmy, śmialiśmy do rozpuku, zastanawialiśmy nad życiem.

Margareta Strömstedt, szwedzka dziennikarka, napisała książkę, którą uważa się za najważniejszą biografię Astrid Lindgren; biografię, która mówi dużo o życiu samej pisarki, ale równie dużo mówi o jej książkach. Sama Strömstedt przyznaje w przedmowie jaki był zamysł tej biografii:”Miała to być prosta opowieść o jej życiu i otoczeniu – ilustrowana wieloma zdjęciami – ze szczególnym uwzględnieniem dzieciństwa w Sm?landii”.

 z Nangijali pochodzą wszystkie bajki

Faktycznie – w książce jest sporo zdjęć (nie tylko z okresu dzieciństwa Lindgren), a do tego mnóstwo ilustracji z jej książek dla dzieci. Jej twórczość nieustannie cieszy się popularnością. W czym tkwi sekret tych historii? Astrid Lindgren oddaje głos dzieciom. Jej mali bohaterowie są podmiotami; to oni działają, podejmują decyzje, czują przede wszystkim. Astrid Lindgren doskonale potrafi oddać cały wachlarz uczuć, jakie mogą towarzyszyć dziecku – od radości po smutek, przygnębienie, strach, samotność i wyobcowanie. Dzieci, które opisuje, uczą się odnajdywania odwagi, chęci życia, radości.

Lindgren nie boi się także podejmować trudnych tematów, będących do tej pory tabu. Tak jest na przykład w książce Bracia Lwie Serce, gdzie pojawia się wątek śmierci i ciężkiej choroby. Ta książka była też najbardziej skrytykowaną, przede wszystkim za ostatnią scenę śmiertelnego skoku, którą niektórzy recenzenci interpretowali jako namawianie do samobójstwa. W piśmie „Expressen” Astrid Lindgren opowiedziała historię:

Pewnego dnia była w fundacji Erica, gdzie mówiono wiele o dzieciach i śmierci. Wśród zebranych znalazł się młody psycholog, który powiedział, że nigdy nie mógłby ostatnich wierszy Braci Lwie Serce przeczytać jakiemuś dziecku. Bo to okropne, że bracia musieli umierać dwa razy.

Wtedy powiedziałam: „Rozumiesz, że im więcej razy umrzesz, tym bardziej będziesz z tym obeznany”. Ale on nie mógł doszukać się w tym żadnej pociechy.

Kiedy po tym spotkaniu wróciłam do domu, zatelefonowała dziewczynka, która grała małą Idę z Katthult w filmach o Emilu, i powiedziała:

– Właśnie przeczytałam Braci Lwie Serce i chciałam ci podziękować, że napisałaś takie szczęśliwe zakończenie.

Dziecko tak właśnie może to odebrać.

Na dodatek w jej opowieściach mamy całą mieszankę uczuć – wspomniana książka to nie tylko historia o chorym chłopcu, ale też mnóstwo przygód Sucharka i Jonatana w przepięknej dolinie, to walka ze złem, to piękna braterska miłość, to także dużo humoru.

Na jesieni skończę dziesięć lat, a wtedy ma się już najlepszy okres w życiu za sobą

Autorka biografii Astrid Lindgren szczegółowo zajęła się jej dzieciństwem i historią jej rodziny. W książce została opowiedziana dramatyczna historia nieślubnego dziecka Astrid – ze względu na ciążę musiała opuścić rodzinne miasto i przenieść się do Sztokholmu. Pamiętajcie – to były lata 20. XX wieku – być panną z dzieckiem było hańbą. Astrid Lindgren (wtedy Ericsson) urodziła swojego syna w Kopenhadze; tamtejszy szpital był jedynym w całej Skandynawii, gdzie odbierano porody i nie informowano biura ewidencji ludności i innych władz.

Lars, bo tak dostał na imię chłopiec, został w Danii w rodzinie zastępczej. Przez kilka lat, kiedy tylko uzbierała pieniądze na bilet, Astrid pokonywała ponad 600 kilometrów i odwiedzała synka. Mogła jeździć tylko w weekendy, kiedy nie pracowała. Jej i dziecka sytuacja zmieniła się, kiedy Astrid poślubiła Sture Lindgrena.

Strömstedt ciągnie oczywiście opowieść – o kolejnym dziecku, o początkach pisarskich, późnym debiucie i wygranych konkursach. O sławie, która spadła na Astrid Lindgren. O książkach, które zaczęła pisać i w których potrafiła wrócić do czasów dzieciństwa, ponieważ wiedziała, co czują dzieci, i doskonale pamiętała swoje wybryki i zabawy.

Muszę odkopać mój zaczytany egzemplarz Braci Lwie Serce, który leży gdzieś w pawlaczu u babci. Na półce obok mojego biurka stoi też Latający szpieg czy Karlsson z Dachu (książka, która cieszy się ogromną popularnością w Rosji). W tym miejscu dobrze zacytować przywołaną w biografii anegdotę:

Boris Pankin, ambasador radziecki w Sztokholmie na początku lat osiemdziesiątych, powiedział jej, że istnieją dwie książki, które można spotkać w większości radzieckich domów; są to Biblia i Karlsson z Dachu.

„A to dziwne – zareplikowała Astrid Lindgren. – Nie wiedziałam, że Biblia jest u was tak popularna”.

nikt nie może istnieć zawsze

28 stycznia 2002 roku Astrid Lindgren zmarła w swoim domu. Miała dziewięćdziesiąt pięć lat. W jej dorobku literackim znajduje się ponad dwadzieścia powieści i zbiorów opowiadań dla dzieci, sztuki teatralne i słuchowiska radiowe, które bawiły i dawały pociechę wielu pokoleniom. Sięgnijcie po tę biografię, poznajcie tę, która stworzyła Pippi Pończoszankę i dzieci z Bullerbyn.

Książkę można kupić na stronie wydawcy – Marginesy.

Margareta Strömstedt, Astrid Lindgren, przeł. Anna Węgleńska, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2015.

*śródtytuły są cytatami z następujących książek Astrid Lindgren: Bracia Lwie Serce, Pippi wchodzi na pokład oraz Ronja, córka zbójnika.